Cảm nhận bài thơ Mùa xuân nho nhỏ (Thanh Hải) sâu sắc nhất

Trước khi cảm nhận bài Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải, người đọc cần nắm được những nét chính về tác giả cũng như tác phẩm.

Thanh Hải (sinh năm 1930 – mất năm 1980) tên khai sinh là Phạm Bá Ngoãn, quê ở Thừa Thiên – Huế. Ông hoạt động văn nghệ từ cuối những năm kháng chiến chống Pháp. Đến giai đoạn kháng chiến chống Mỹ, Thanh Hải trở về quê hương  – xứ Huế hoạt động.

Thanh Hải là người có công lớn thắp sáng ngọn lửa thi ca cách mạng trong lòng miền Nam trong những năm dài đen tối, đầy máu, nước mắt dưới ách thống trị tàn bạo của anh em Ngô Đình Diệm và tay sai của đế quốc Mĩ. Nhà thơ là một trong những cây bút có vai trò quan trọng trong việc xây dựng nền văn học cách mạng ở miền Nam.

Khi cảm nhận bài Mùa xuân nho nhỏ, ta thấy tác phẩm này được sáng tác vào năm 1980 – nghĩa là trong những ngày tháng cuối đời, trên giường bệnh của ông. Nhưng trong bài thơ không ánh lên niềm u uất của một người sắp từ giã cõi đời mà lại ánh lên một niềm tin yêu, sự lạc quan yêu đời. Có như vậy, mới thấy được hồn thơ của Thanh Hải – luôn lạc quan tin tưởng vào tương lai với một tình yêu nước cháy bỏng trong ông.

Chính vì có những giây phút đối diện với mùa đông lạnh lẽo người ta mới bắt đầu biết quý trọng mùa xuân ấm áp. Mùa xuân đến với những dấu hiệu của thiên nhiên đất trời.

“Mọc giữa dòng sông xanh

Một bông hoa tím biếc”

Bức tranh xuân đơn sơ giản dị nhưng lại tươi đẹp vô cùng. Bức tranh thiên nhiên hiện lên với gam màu xanh chủ đạo. Màu xanh của dòng sông, màu xanh của sự sống hay chính màu xanh báo hiệu mùa xuân đang về. Giữa bức tranh màu xanh ấy, bỗng xuất hiện sắc tím.

Cảm nhận bài mùa xuân nho nhỏ, người đọc nhận ra biện pháp đảo ngữ được sử dụng trong hai dòng thơ đã tạo ra một hiệu ứng đặc biệt cho bức tranh khiến người đọc có cảm tưởng như vừa tận mắt chứng kiến từ mầm non bừng nở thành bông hoa. Chính vì vậy mà bông hoa ấy nổi bật là sống dậy cả một bức tranh thiên nhiên mùa xuân.

Trong cái tĩnh của dòng sông có cái động của sự sống. Bông hoa ấy có thể là bông hoa có thật cũng có thể là bông hoa trong trí tưởng tượng của nhà thơ. Sắc tím quen thuộc gợi liên tưởng đến xứ Huế. Thiên nhiên vốn hào phóng ban tặng cho con người tất cả nếu con người biết mở rộng tấm lòng. Khi cảm nhận bài mùa xuân nho nhỏ, người đọc nhận ra nhà thơ Thanh Hải đã điểm thêm vào bức tranh xuân ấy âm thanh của sự sống

“Ơi con chim chiền chiện

Hót chi mà vang trời”

Tiếng hót trong veo của chú chim làm xao động cả không gian, đem đến cho mùa xuân niềm vui, sự rạo rực. Nếu trong thơ ca khi nói về mùa xuân thường gắn liền với hình ảnh chim én

“Ngày xuân con én đưa thoi

Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi”

(Truyện Kiều – Nguyễn Du)

Thì trong thơ của Thanh Hải, ông lại đánh dấu nói bằng tiếng chim chiền chiện. Tiếng chim trong veo vui tươi cũng chính làm âm thanh rộn ràng của sự sống. Từ cảm thán “ơi” hướng về con chim đang bay. Người đọc có cảm giác như nhà thơ đang gọi với theo cánh chim chiền chiện bay cao vút trên bầu trời kia.

Nhà thơ cất tiếng gọi để hỏi “hót chi mà vang trời”, để hỏi tiếng chim sao mà tha thiết thế gợi cho lòng người bao cảm xúc. Cảm nhận bài mùa xuân nho nhỏ, ta thấy câu thơ đó như một tiếng reo ngỡ ngàng đầy thích thú, tưởng chừng như nhà thơ cũng đang nói cười, vui đùa cùng cánh chim bay. Tiếng chim chiền chiện trong trẻo ấy ta cũng từng bắt gặp trong câu thơ của Huy Cận

“Con chim chiền chiện

Hồn xanh quê nhà

Sáng nay lại hót

Tưng bừng lòng ta”

(Con chim chiền chiện – Huy Cận)

Tiếng chim đang vang xa bỗng lại gần:

“Từng giọt long lanh rơi

Tôi đưa tay tôi hứng”

Tiếng chim như kết tinh thành những giọt sương long lanh sắc màu rơi xuống tâm hồn rộng lớn của thi nhân để rồi ông đón nhận nó bằng tất cả giác quan của mình. Từ thị giác đến xúc giác, mùa xuân được cảm nhận thật tròn đầy. Con người trân trọng nâng niu từng giọt sương của đất trời. Một chút gì tươi trẻ, hồn nhiên trong hành động “tôi đưa tay tôi hứng”.

Cảm nhận bài Mùa xuân nho nhỏ, ta thấy nghệ thuật chuyển đổi cảm giác đã được nhà thơ sử dụng tinh tế khắc họa sống động hình ảnh thiên nhiên. Con người cũng trở nên ngây ngất trước khung cảnh ấy. Chỉ bằng vài nét phác họa, Thanh Hải đã vẽ ra cả một khung cảnh thiên nhiên rộng mở. Thiên nhiên hài hòa có cả dòng sông có cả đất trời, vừa có hình ảnh vừa có âm thanh. Đó là tiếng reo vui, khúc nhạc lòng của thi nhân.

Khi phân tích và cảm nhận bài Mùa xuân nho nhỏ, ta thấy ở mùa xuân của thiên nhiên đất trời, Thanh Hải đã chuyển ngòi bút của mình hướng sang mùa xuân của cuộc đời.

“Mùa xuân người cầm súng

Lộc giắt đầy trên lưng

Mùa xuân người ra đồng

Lộc trải đầy nương mạ”

Hai hình ảnh “người cầm súng” và “người ra đồng” gợi ra hai nhiệm vụ quan trọng của đất nước – xây dựng và bảo vệ đất nước. Gắn liền với hình ảnh con người là “lộc” non của mùa xuân. Mùa xuân của đất trời đọng lại trong “lộc”. Lộc theo cùng con người đến khắp mọi nơi từ chiến trường đến nơi hậu phương hay chính họ đã mang mùa xuân đến khắp mọi nơi mọi miền đất nước.

Đoạn thơ gợi nhiều hình ảnh đẹp. Vòng lá ngụy trang của người chiến sĩ như đang trổ ra những chồi non lộc biếc, như đang mang niềm tin chiến thắng ra nơi chiến trận. Mùa xuân theo nước người ra đồng hứa hẹn ngày mùa bội thu.

Hai dòng thơ tiếp theo là nhịp sống khẩn trương của mọi người.

“Tất cả như hối hả

Tất cả như xôn xao”

Tiết tấu bài thơ bỗng trở nên nhanh gấp gáp. Nhịp thơ 2/3 kết hợp với phép điệp cấu trúc “tất cả như” góp phần tạo nên nhạc điệu cho bài thơ. “Tất cả” như đã thâu tóm mọi sự vật của cuộc sống. Cảm nhận bài mùa xuân nho nhỏ, người đọc nhận ra dường như không chỉ con người mà tất cả mọi sự vật đều hối hả gấp gáp để dựng xây cuộc sống. Từ láy “hối hả”, “xôn xao” đã thể hiện được nhịp điệu tươi vui của cuộc sống như một bản hòa ca của nhân dân ta trong mùa xuân mới.

“Đất nước bốn ngàn năm

Vất vả và gian lao

Đất nước như vì sao

Cứ đi lên phía trước”

Từ mùa xuân của thiên nhiên con người, nhà thơ nghĩ về đất nước. Lời thơ lắng xuống thể hiện suy tư về truyền thống bốn ngàn năm dựng nước và giữ nước. Bốn ngàn năm ấy trải qua biết bao thăng trầm của lịch sử nhưng chứa đựng biết bao niềm tự hào của nhân dân.

Vì vậy tuy “vất vả”, tuy “gian lao” nhưng đất nước vẫn cứ thế “đi lên phía trước”. Sự khó khăn bởi thiên tai, sự khó khăn bởi hoàn cảnh lịch sử, sự khó khăn bởi giặc ngoại xâm nhưng nhân dân vẫn không ngừng nỗ lực phấn đấu để dựng xây đất nước muôn đời. Đó là niềm tin về một tương lai tươi sáng của đất nước.

Cảm nhận bài Mùa xuân nho nhỏ, ta thấy hình ảnh so sánh “như vì sao” gợi một cảm giác hào hùng nhưng không kém phần lãng mạn. Đất nước như vì sao sáng trên bầu trời dù đôi khi ánh sáng bị che khuất bởi mây đen nhưng vì sao vẫn cháy sáng rực rỡ hết mình vì cuộc đời, soi sáng cho cuộc đời. Ngoài ra, hình ảnh vì sao còn gợi cho ta liên tưởng đến ánh sao vàng trên lá cờ tổ quốc phấp phới tung bay. Đó là hình ảnh vinh quang, là quy luật phát triển. Ta cũng từng bắt gặp giọng điệu ấy qua hai câu thơ đầy oai hùng của Nguyễn Trãi

“Tuy mạnh yếu từng lúc khác nhau

Song hào kiệt đời nào cũng có”

(Bình Ngô đại cáo – Nguyễn Trãi)

Cảm nhận bài mùa xuân nho nhỏ, ta thấy từ mạch cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên đất trời, Th
anh Hải đã chuyển sang giãi bày nỗi lòng – khát vọng cống hiến cho đất nước của bản thân nhà thơ, hiểu rộng hơn đó còn là lời nhắn gửi với thế hệ mai sau

“Ta làm con chim hót

Ta làm một cành hoa

Ta nhập vào hòa ca

Một nốt trầm xao xuyến”

Tiết tấu thơ sôi nổi với nhịp 2/3 của thể thơ năm chữ kết hợp với âm “a” ngân vang như một khúc nhạc lòng trầm bổng du dương. Phép điệp “ta làm” không chỉ tạo nhịp điệp cho lời thơ mà còn góp phần nhấn mạnh khát vọng mạnh mẽ, ước muốn cống hiến của nhà thơ. Đại từ nhân xưng “ta” không chỉ nói về tác giả mà lời thơ như còn hướng đến mọi người.

Đó là khát vọng được hòa nhập được hóa thân vào đất nước, cống hiến sức mình – dù nhỏ bé cho cuộc đời. Khát vọng ấy được thể hiện một cách chân thành trong hình ảnh “con chim”, “cành hoa”. Chim dành tặng cho đời tiếng hót trong trẻo của nó. Tiếng hót tuy nhỏ bé giữa cuộc đời rộng lớn nhưng nó cũng đã khuấy động cuộc sống.

Hoa tỏa ngát hương đem lại hương thơm cho đời. Tuy hương thơm của hoa mỏng manh trong gió nhưng cũng góp phần mang lại hương sắc cho đời. Tất cả gặp nhau ở một điểm chung đó chính là cùng nhau điểm tô cho cuộc đời. Cảm nhận bài mùa xuân nho nhỏ, người đọc hiểu ra dù đóng góp ấy nhỏ bé giữa cuộc sống rộng lớn bao la, nhưng mỗi sự vật đều tự nguyện và hoàn thành hết sức mình vai trò của nó với cuộc đời này. Đó cũng là điều mà Tố Hữu muốn nhắn gửi trong những dòng thơ đầy cảm xúc

“Nếu là con chim, chiếc lá,

Con chim phải hót, chiếc lá phải xanh,

Lẽ nào vay mà không trả,

Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình”

(Một khúc ca xuân – Tố Hữu)

Thanh Hải đã lấy cái đẹp của thiên nhiên để cụ thể hóa khát vọng của mình. Nhà thơ muốn đóng góp một phần sức lực nhỏ bé vào sự phát triển của đất nước. Đặt trong âm hưởng lao động hăng say miệt mài của dân tộc, tác giả cũng muốn “nhập vào hòa ca”. Nhịp điệu ngày càng dồn dập lôi cuốn như một lời mời gọi, thức tỉnh ý thức của con người về bổn phận vai trò đối với đất nước.

Lời thơ như một lời thúc giục. Cuộc đời con người hữu hạn vì vậy ta phải nhanh lên để có thể cống hiến nhiều hơn, cống hiến hết sức mình cho sự phát triển của nước non. Cái tôi nhỏ bé dường như đã hòa cùng cái ta rộng lớn của dân tộc. Khi cảm nhận bài mùa xuân nho nhỏ, ta thấy trong bản nhạc cuộc sống ấy, Thanh Hải muốn cống hiến hết mình nhưng đối với ông dù cống hiến bao nhiêu vẫn là chưa đủ.

Vì vậy, ông chỉ xem mình là một “nốt trầm xao xuyến”. Không phải một thanh âm cao vút véo von được người đời ngợi ca, ông chỉ muốn là một nốt trầm âm thầm lặng lẽ cống hiến cho bản nhạc của cuộc đời. Bởi ông hiểu, trong cuộc sống sự cống hiến không cần ngợi ca đó mới là sự cống hiến đáng được trân trọng nhất.

“Có biết bao người con gái, con trai

Trong bốn nghìn lớp người giống ta lứa tuổi

Họ đã sống và chết

Giản dị và bình tâm

Không ai nhớ mặt đặt tên

Nhưng họ đã làm ra Đất Nước.”

(Đất Nước – Nguyễn Khoa Điềm)

Chính vì lẽ đó mà nhà thơ đã viết:

“Một mùa xuân nho nhỏ

Lặng lẽ dâng cho đời”

Nếu với Hàn Mặc Tử là mùa xuân chín, với Nguyễn Bính là mùa xuân xanh thì với Thanh Hải chỉ là “mùa xuân nho nhỏ”. Nhà thơ không thưởng thức mùa xuân mà ông muốn mình trở thành một mùa xuân của cuộc đời. Nghĩa là sống tốt, sống đẹp, sống với hết tất cả những gì tươi trẻ nhất của cuộc đời nhưng một cách rất khiêm nhường ông chỉ muốn là một mùa xuân nhỏ để góp phần vào mùa xuân lớn của dân tộc như một nốt trầm trong bản nhạc hòa tấu. Sự cống hiến ấy không phân biệt to nhỏ, sang hèn cũng không phân biệt cả tuổi tác

“Dù là tuổi hai mươi

Dù là khi tóc bạc.”

Thời gian trôi qua, một đi không trở lại. Chính vì vậy mà trước sự chảy trôi của thời gian bao thi sĩ đã cảm thấy buồn bã bất lực cho kiếp nhân sinh. Nhưng Thanh Hải không buồn vì điều đó. Bởi ông đo chiều dài cuộc sống không phải bằng thời gian con người tồn tại trong cuộc đời mà ông đo bằng thước đo của sự cống hiến.

Chính vì vậy dù khi non trẻ – “tuổi hai mươi” hay khi đã già – “tóc bạc” thì con người vẫn có thể cống hiến cho đất nước theo những cách riêng. Đó chính là vẻ đẹp tâm hồn thi nhân – không khoa trương không ồn ào, cứ thế mà góp phần dựng xây đất nước đến tận hơi cuối cùng của cuộc đời mình.
Từ thiết tha, chân thành ấy để rồi kết lại bài thơ bằng một khúc ca về non sông gấm vóc tươi đẹp

“Mùa xuân-ta xin hát

Câu Nam ai, Nam bình

Nước non ngàn dặm mình

Nước non ngàn dặm tình

Nhịp phách tiền đất Huế”

Cảm nhận bài Mùa xuân nho nhỏ, ta thấy khổ thơ trên mang đậm dấu ấn làn điệu dân ca trữ tình xứ Huế. Tuy mộc mạc nhưng lại sâu lắng chứa đựng bao nỗi niềm. Nước non ngàn dặm nhưng đi đâu cũng đẹp cũng thơ mộng cũng thấm đượm nghĩa tình. Tiếng thơ bỗng trở thành tiếng hát đó không là khúc hát nghêu ngao của một người mà là khúc hát của vạn người.

Từ ước muốn trở thành khúc hát dâng tặng đời của thi nhân đã hóa thành những làn điệu dân ca đậm màu sắc dân tộc của khúc “Nam ai, Nam bình”. Bài thơ khép lại bằng một câu thơ “nhịp phách tiền đất Huế” nhưng để lại nhiều xốn xang. Khúc hát ấy của cuộc đời cứ vang lên, văng vẳng khắp tâm hồn như một lời thúc giục thiết tha “ngàn dặm tình” Đặt khúc hát trong hoàn cảnh của Thanh Hải ta càng thêm yêu thêm quý sự lạc quan, khát vọng cống hiến của thi nhân.

Thanh Hải viết về mùa xuân là một hình ảnh, đề tài quen thuộc trong thơ ca nhạc họa. Thế nhưng, ông đã đem đến nhiều phát hiện thú vị – mùa xuân được đặt trong cảm hứng về đất nước. Không chỉ miêu tả vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên con người mà Thanh Hải còn gửi gắm vào đó khát khao cống hiến dựng xây cho đời. Cảm nhận bài Mùa xuân nho nhỏ, ta nhận ra với việc sử dụng hình ảnh giản dị, mộc mạc nhưng sống động kết hợp cùng thể thơ năm chữ đầy linh hoạt, Thanh Hải đã biến những con chữ thành lời thơ, biến lời thơ thành của khúc hát của tâm hồn.

Kết bài: Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” đã đem đến cho người đọc một cái nhìn mới về sự cống hiến. Chúng ta không chỉ trân quý những đóng góp to lớn,vĩ đại mà còn phải trân quý cả những đóng góp lặng thầm. Không cần vang danh, không cần phô trương hào nhoáng, chỉ cần hoàn thành tốt vai trò bổn phận trách nhiệm của một công dân với đất nước ngay trong những hành động nhỏ bé nhất trong cuộc sống hằng ngày. Và đó cũng là điều mà Thanh Hải muốn gửi gắm qua bài thơ.